Jan Zeh, urodzony 2 lipca 1817 roku w Łańcucie, to postać, która na trwałe wpisała się w historię polskiego przemysłu naftowego. Jego działalność na tym polu miała ogromne znaczenie dla rozwoju tej branży w Polsce, szczególnie w Galicji.
W ciągu swojego życia, które zakończyło się 25 stycznia 1897 roku w Borysławiu, Zeh zdobył miano pioniera przemysłu naftowego. To właśnie on był jedynym posiadaczem uprawnień przetwarzania ropy naftowej w Galicji, co otworzyło drzwi do nowoczesnych technologii i innowacji w obszarze wydobycia oraz przetwarzania tego cennego surowca.
Życiorys
Jan Zeh był synem Joachima, aptekarza, oraz Krystyny. Po zakończeniu edukacji w gimnazjum oraz odbyciu praktyki aptekarskiej w Samborze, rozpoczął studia na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie 8 sierpnia 1846 roku uzyskał tytuł magistra farmacji. Jego pierwsze kroki zawodowe skierowały go do apteki „Pod Złotą Gwiazdą” Piotra Mikolascha w Lwowie.
Współpracując z Ignacym Łukasiewiczem, prowadzili doświadczenia, które doprowadziły do wynalezienia destylatu naftowego. To innowacyjne osiągnięcie posłużyło do stworzenia lamp naftowych, które były wykorzystywane do oświetlenia. Lampy naftowe, które skonstruowano dzięki współpracy z lwowskim blacharzem Adamem Bratkowskim, jako pierwsze na świecie oświetliły aptekę Mikolascha. Ich zastosowanie w praktyce medycznej miało miejsce 31 lipca 1853 roku, kiedy to dostarczono je do sal operacyjnych w miejskim szpitalu przy ul. Łyczakowskiej w Lwowie, co umożliwiło doktorowi Zaorskiemu przeprowadzenie pierwszej operacji po zmroku.
27 maja 1853 roku Jan Zeh złożył wniosek o przyznanie przywileju na przetwarzanie ropy naftowej, a uprawnienia te otrzymał 2 grudnia tego samego roku, później przedłużone do 2 grudnia 1859 roku. W swojej rafinerii we Lwowie, działającej od 1853 roku do początku lat 60. XIX stulecia, na mocy zezwolenia władz austriackich produkował naftę, smary oraz świece parafinowe, sprzedając wytworzone produkty zarówno w lokalnym sklepie przy ul. Krakowskiej, jak i za granicą.
Zaprezentował swoje osiągnięcia naftowe w relacji zatytułowanej „Pierwsze objawy przemysłu naftowego w Galicji”. Jan Zeh stanął również w obliczu osobistej tragedii: 12 lutego 1858 roku, w wyniku pożaru sklepu, zginęła jego żona Dorota z Obłoczyńskich oraz jej siostra Hermina. Po tych wydarzeniach, w latach 60. XIX wieku, wycofał się z działalności w branży naftowej, wracając do tawerny oraz żyjąc w skromności wśród nafciarzy Borysławia.
W 1861 roku Jan ożenił się z Marią z Obłoczyńskich, będącą trzecią z sióstr. 21 sierpnia 1875 roku uzyskał koncesję od starostwa drohobyckiego na otwarcie apteki w Borysławiu, która rozpoczęła działalność w marcu 1876 roku, przyjmując za godło „gwiazdę”.
Jego pierwszy związek nie przyniósł potomstwa, natomiast z drugiego małżeństwa urodziły się dwie córki: starsza Amelia i młodsza Stefania. W 1892 roku Amelia wyszła za mąż za Zdzisława Leopolda Emila Łacnego, który po śmierci teścia przejął zarząd apteki. Po jego tragicznej śmierci w 1902 roku, Amelia ponownie wyszła za mąż, tym razem za Aleksandra Chomińskiego, który z kolei po jej śmierci w 1918 roku również objął aptekę, niestety bezdzietnie. Kiedy Chomińscy odeszli, aptekę nabył od ich spadkobierców Artur Rothenberg, który posiadał ją jeszcze w 1935 roku.
Jan Zeh zmarł w Borysławiu i został pochowany na starym cmentarzu w tym mieście. Z jego osiągnięciami związany jest pomnik we Lwowie, który przedstawia go siedzącego na ławeczce. Często mylony jest z pomnikiem Ignacego Łukasiewicza, który przedstawia uczonego wychylającego się z okna i wskazującego na swojego współpracownika.
22 kwietnia 2015 roku, w Łańcucie, nadano nazwę ulicy pomiędzy rynkiem, przy którym Jan Zeh się urodził, a ulicą Wałową, przy której była apteka Ignacego Łukasiewicza – ulicy Łukasiewicza i Zeha.
Przypisy
- Łańcut, ul. Łukasiewicza i Zeha – nowa nazwa ulicy. lancut.pl, 23.04.2015 r. [dostęp 11.03.2021 r.]
Pozostali ludzie w kategorii "Inne":
Andrzej Kwolek | Zbigniew Ćwiąkalski | Victor Zarnowitz | Czesław Bojarski | Marek Rudnicki (chirurg)Oceń: Jan Zeh