Jan Karol Całczyński

---

Życiorys

Jan Karol Całczyński przyszedł na świat 13 grudnia 1844 roku w Łańcucie. Był potomkiem Karola i Eleonory z domu Kroms, a także bratem Romana, Teresy, Eleonory, Marii oraz Stanisławy.

W 1863 roku wziął udział w powstaniu styczniowym. Dnia 20 lipca 1868 roku zdał egzamin dojrzałości w C. K. I Gimnazjum w Rzeszowie. W 1871 roku ukończył studia z zakresu historii i geografii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego, pod okiem Antoniego Małeckiego i Ksawerego Liske. Wkrótce po ukończeniu studiów, 5 listopada 1871 roku, rozpoczął pracę jako nauczyciel.

Całczyński był zastępcą nauczyciela w macierzystym C. K. I Gimnazjum w Rzeszowie w roku szkolnym 1871/1872, a następnie kontynuował pracę w C. K. Miejskim Wyższym Gimnazjum w Jaśle do 1876 roku. Pracował również w C. K. Gimnazjum Realnym im. Rudolfa w Brodach, gdzie nauczał języka polskiego oraz greckiego do 1879 roku. W latach 1879–1883 miał czteroletnią przerwę od pracy.

W ciągu roku szkolnego 1883/1884 pełnił obowiązki zastępcy nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Tarnopolu, gdzie wykładał łacinę i język polski. Egzamin nauczycielski złożył 3 lipca 1884 roku, co oznaczało początek jego oficjalnej kariery nauczycielskiej. Od października 1884 roku pracował w C. K. Gimnazjum w Złoczowie jako suplent. Z dniem 19 sierpnia 1885 roku, decyzją władz, został mianowany nauczycielem rzeczywistym w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku, gdzie również prowadził lekcje z języka polskiego oraz łacińskiego. Z dniem 19 kwietnia 1889 roku został oficjalnie zatwierdzony w zawodzie nauczycielskim oraz uhonorowany tytułem c. k. profesora.

W roku szkolnym 1889/1890 przebywał na urlopie zdrowotnym. Na podstawie reskryptu z 27 sierpnia 1890 roku, w ministerialnej decyzji miał możliwość zamiany posady z Bolesławem Szomkiem, nauczycielem w C. K. I Gimnazjum w Rzeszowie. Pracę rozpoczął 1 września 1890 roku, w której nauczał przede wszystkim języka polskiego, a także historii oraz geografii. Około 1902 roku wprowadził też zajęcia z propedeutyki filozofii i pełnił rolę zawiadowcy czytelni polskiej dla młodzieży. 25 czerwca 1901 roku został awansowany na VIII rangę zawodową.

W pierwszym półroczu roku szkolnego 1908/1909 oraz w roku 1909/1910 przebywał na urlopie zdrowotnym. Jego związek z rzeszowskim gimnazjum trwał 20 lat, do 30 czerwca 1910 roku. Postanowieniem z 6 sierpnia 1910 roku przeszedł na stały stan spoczynku. 1 lipca 1912 roku przewodniczył zjazdowi abiturientów rzeszowskiego gimnazjum, które ukończył w 1892 roku. W dniu 1 września 1912 roku objął funkcję organizatora oraz pierwszego dyrektora prywatnego Miejskiego Gimnazjum Realnego w Leżajsku, gdzie pracował do 18 stycznia 1913 roku, kiedy to zapadł na ciężką chorobę.

Jan Karol Całczyński był również aktywny na polu społecznym. Był członkiem Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego oraz rzeszowskiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Wybierano go na członka wydziału Towarzystwa Kasynowego w Rzeszowie wielokrotnie: 27 stycznia 1898, 28 stycznia 1899 i na początku października tego samego roku. W styczniu 1900 roku został gospodarzem, kasjerem i bibliotekarzem, a następnie wiceprezesem (prezesem wybranym był Wilhelm Seidl oraz Józef Dobija). W 1898 roku wziął udział w jubileuszu 60-lecia kapłaństwa papieża Leona XIII, a także był prezesem koła Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, co poskutkowało kolejnymi wyborami. Był współautorem tygodnika „Głos Rzeszowski”, gdzie 8 kwietnia 1900 opublikował zaproszenie do rzeszowian, wzywające do aktywnego uczestnictwa w reaktywacji towarzystwa miłośników miasta, które sformalizowano 6 listopada 1900 roku jako Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Rzeszowa, stając się jego jednym z założycieli.

W 1900 roku napisał broszurę „Jak powinna wyglądać nowoczesna szkoła średnia? Kilka uwag z powodu dzisiejszego systemu edukacji publicznej”, w której przedstawił krytyczną analizę sytuacji w szkolnictwie. W odpowiedzi na tę publikację jego uczeń, Aleksander Stroka, napisał pracę pt. „Otwarta rana”. Na początku lat 1901 był współinicjatorem utworzenia rzeszowskiego komitetu w sprawie procesu wrześnieńskiego.

Jan Karol Całczyński zmarł 8 czerwca 1913 roku we Lwowie, a jego pogrzeb odbył się 10 czerwca 1910 roku na Cmentarzu Łyczakowskim. W dniu jego funeralu ogłoszono żałobę w rzeszowskim gimnazjum. Jego żoną była Anna z domu Schäfer, a w ich rodzinie znalazły się córki: Bronisława (właściwie Wiktora, 1887-1969, lekarz), Anna oraz Maria (1898-1955).

Odznaczenia

Jan Karol Całczyński, jako osobistość o znacznych dokonaniach, został odznaczony wieloma medalami o różnorodnym znaczeniu. Wśród nich znajdują się:

• medal jubileuszowy pamiątkowy dla cywilnych funkcjonariuszów państwowych,
• krzyż jubileuszowy dla cywilnych funkcjonariuszów państwowych.

---

Oceń: Jan Karol Całczyński

---